به مناسبت روز ملی آب، در نشستی با حضور مدیران حوزه آب آذربایجان شرقی در دانشگاه تبریز چالش‌ها و راهکارهای این حوزه بررسی شد.
نشست تخصصی مهندسی آب به‌مناسبت ۱۳ اسفند روز ملی آب با شعار «آب برای صلح» با حضور مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی، مدیرکل آب و فاضلاب استان و جمعی از اساتید، دانشجویان و ژوهشگران مهندسی آب در تالار شهید باکری دانشگاه تبریز برگزار شد.
متوسط بارندگی کشور یک سوم میانگین جهانی است
محمد خانی، مدیرعامل آب و فاضلاب آذربایجان شرقی در این نشست گفت: متوسط بارندگی کشور و جهان در هر سال آبی به ترتیب ۲۵۰ میلی‌لیتر و ۷۵۰ میلی‌لیتر است و ما جزو کشورهای خشک و نیمه خشک محسوب می شویم،
وی ادامه داد: این آمار می‌طلبد که ما بیش از سایر کشورها در بحث بهینه‌سازی و رعایت الگوی مصرف فرهنگ‌سازی کنیم.
وی با بیان اینکه شاخص ملی متوسط مصرف آب شرب به ازای هر نفر در هر شبانه روز ۱۵۰ لیتر است، افزود: متاسفانه ما در اکثر مصارف جزو جمعیت پرمصرف محسوب می‌شویم به‌طوریکه متوسط مصرف ما در سطح استان بالای ۲۰۰ و در تبریز بالای ۲۳۰ لیتر است.
خانی خاطرنشان کرد: در حال حاضر ۳۰۰ هزار مترمکعب در روز در تبریز آب مصرف شده و با توجه به اختلاف ارتفاع در نقاط مختلف تبریز و ناهمواری‌ها، منجر به قطعی آب می‌شود.
وی تاکید کرد: مصارف غیر معمول آب در تبریز موجب تغییر هیدرولیک جریان آب شده و در صورت بروز قطعی، موقتی بوده و ربطی به خشکسالی ندارد و اگر شهروندان عزیز 10 الی 15 درصد از مصرف روزانه‌ی آب را کاهش دهند، قطعا مشکلات فعلی رفع می‌شود.
وی در خصوص اتفافات تابستان امسال و قطعی چند روزه‌ی آب برخی مناطق تبریز نیز گفت: از حدود ۶۵ درصد آب زرینه‌رود، ۳۰ درصد آن به چاه‌ها می‌رفت و ۳۵ درصد ایزوله بود و درصورت وقوع هرگونه اتفاق و خشک شدن یکی از منابع تامین، امکان رساندن آب از دیگر منابع وجود نداشت و اتفاقات مرداد ماه باعث شد کل تبریز به زرینه‌رود وصل شود و نقاطی هم که وابسته به نهند بود، به چاه‌ها وصل شد و در حال حاضر کل مناطق تبریز بدون سد نهند نیز آبرسانی شده و تاثیر این موضوع در تابستان نمود پیدا خواهد کرد و آب سد نهند برای تابستان ذخیره شده است.
مدیرعامل آب و فاضلاب آذربایجان شرقی افزود: در طول ۷۰ سال اخیر ۱۰۰ حلقه چاه در تبریز ایجاد شده بود در حالیکه تنها در پنج سال اخیر ۵۵ حلقه چاه جدید ایجاد شده است و با توجه به ضرورت رعایت حریم ۴۰ کیلومتری، دیگر امکان احداث چاه و حتی سد جدید وجود ندارد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود یادآور شد: حدود نیم قرن پیش به‌ازای هر ایرانی، شش هزار متر مکعب آب قابل شرب در دسترس بود که اکنون به یک‌هزار و ۵۰۰ مترمکعب رسیده است، این کاهش به علت کاهش بارندگی، افزایش جمعیت و تغییرات اقلیمی است.
وی ادامه داد: قرار نیست به تناسب افزایش جمعیت و کاهش بارندگی، به دنبال ایجاد تاسیسات جدید برویم چراکه این کار درست نیست و ما باید تمام زیرساخت‌های فعلی را به سمت رعایت الگوی مصرف (از جمله تفکیک مصارف شرب، کشاورزی و صنایع) سوق دهیم.
خانی تاکید کرد: علی‌رغم انجام مطالعات کافی و طرح‌های مختلف، هر کارشناس به زعم خود کار کرده و موضوعاتی چون آمایش سرزمینی، جمعیت پذیری و … در شهر و روستاها نادیده گرفته شده است.
وی در ارتباط با میزان فرسودگی تاسیسات استان نیز گفت: متاسفانه حدود 20 درصد شبکه‌ی ما فرسوده است و باید سالانه در شهرها حدود چهار درصد تجهیزات تعویض شود که در تبریز تنها دو درصد اتفاق افتاده است.
مصرف ۹۳ درصدی آب‌های تجدیدپذیر در کشور
یوسف غفارزاده مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی نیز طی سخنانی اظهار کرد: اهمیت آب بر هیچ کس پوشیده نیست و تمدن و آینده‌ی ما به آب وابسته است و شعار همیشگی ما این است که آب میراث پدران ما نیست بلکه امانت آیندگان است و اگر اعتقاد داریم آیندگانی وجود دارند، حتما باید در حفظ آب کوشا باشیم.
وی در خصوص آخرین وضعیت آبی استان گفت: ما در حال حاضر از ۳ میلیارد و ۳۰۰ میلیون متر مکعب آب تجدید پذیر سطحی و زیرزمینی، ۹۳ درصد معادل ۲ میلیارد و ۹۰۰ میلیون متر مکعب را مصرف می‌کنیم و این در حالی است که میانگین مصرف جهانی آب‌های تجدیدپذیر حدود ۴۰ درصد است.
وی ادامه داد: متاسفانه ما هیچ ارزش افزوده‌ای از آب نداریم به‌طوریکه متوسط ارزش افزوده‌ی جهانی ۲.۵ دلار اما ارزش افزوده‌ی ما ۲۳ سنت است.
غفارزاده با اشاره به شعار امسال روز ملی آب «آب برای صلح» خاطرنشان کرد: علی‌رغم اینکه اکثر رودخانه‌های مرزی و مشترک بین کشورها محلی برای منازعه است، رودخانه‌ی مرزی ارس که با سه کشور و یک جمهوری خود مختار مشترک است، نه تنها موجب تنش و منازعه نشده، بلکه محلی برای دوستی، رفاقت و محبت نیز شده است.
وی یادآور شد: برگزاری جشن مشترک ۵۰ سالگی سد ارس که ۵۲ سال قبل احداث شده نشانه‌ای از این دوستی و محبت است؛ بنابراین ما می‌توانیم با برقراری تعامل، بهترین بهره برداری را داشته باشیم.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی با اشاره به افتتاح سد قیزقلعه‌سی ظرف چند ماه آینده اظهار کرد: سد بزرگ قیزقلعه‌سی که توان تنظیم دو میلیارد مکعبی رودخانه‌ی ارس را دارد، با استفاده از تخصص مهندسان داخلی و به‌عنوان سد مشترک بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان ظرف چند ماه آینده به بهره‌برداری خواهد رسید و تصمیم داریم این سد را «سد وحدت» نام‌گذاری کنیم.
وی با اشاره به تاثیر رخداد‌های طبیعی در کاهش آب نیز گفت: درست است که ما نباید همه‌ی مشکلات را گردن طبیعت بیندازیم اما آیا موضوعاتی چون تغییر اقلیم، گرمایش زمین و تبخیر آب اتفاق نمی‌افتد؟ افزایش ۲.۵ برابری درجه‌ی دما باعث تبخیر برف و نفوذ در کوه‌ها و مراتع و در نهایت کاهش یک چهارمی پوشش برف استان نسبت به یک ماه قبل شده است؛ بنابراین تغییر اقلیمی کار ما را سخت کرده ولی با این وجود ما معتقدیم حتما کاستی‌هایی در مدیریت بهره‌برداری آب وجود دارد.
غفارزاده در بخش دیگری از سخنان خود تاکید کرد: این که گفته می‌شود اگر میزان مصرف ۹۳ درصدی آب‌های تجدید پذیر به ۴۵ درصد برسد، موجب ایجاد پایداری آب می‌شود، حرف درستی است اما آیا این کار ممکن است؟ آیا در صورت کاهش مصرف آب، کشاورزی، شرب و صنعت دچار مشکل نمی‌شوند؟ لذا این کار نیازمند برنامه‌ریزی مدون و بودجه‌ی کافی است که در عین کاهش مصرف آب، مشکلی هم به وجود نیاید.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر سدسازی‌های ترکیه و تاثیرات آن بر کاهش ظرفیت آب استان نیز گفت: باتوجه به اینکه آب از ترکیه عبور می‌کند، این کشور یک کشور بالادستی تلقی می‌شود و با توجه به اینکه تمامی پروتکل‌های مشترک ما از ۵۰ سال قبل تاکنون فقط با کشورهای مجاور بوده و نه با کشور بالادستی، پس از سفر رئیس جمهور ترکیه به جمهوری اسلامی ایران و طرح موضوع توسط ریاست محترم جمهوری، برای اولین بار مقرر شد کمیسیون مشترکی بین دو کشور برای حل این موضوع تشکیل شود که قدم بسیار مثبتی بوده و امیدواریم به نتایج مثبتی برسیم.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی همچنین در خصوص آخرین وضعیت انتقال آب رودخانه‌ی ارس به دریاچه‌ی ارومیه اظهار کرد: حقابه‌ی آذربایجان شرقی برای انتقال آب ارس به دریاچه‌ی ارومیه ۱۸۶ میلیون متر مکعب است، این پروژه آب شرب ۱۱ شهر و ۳۰۰ روستای مسیر در مجموع آب شرب حدود سه میلیون نفر را برای دراز مدت تامین خواهد کرد و در حال حاضر ۳۵ کیلومتر از این پروژه‌ی ملی تکمیل شده و ۱۱۰ کیلومتر باقیمانده نیز ظرف سه سال آینده تکمیل خواهد شد.
هیچ جایگزینی برای آب‌های زیزمینی وجود ندارد
احمد فاخری فرد، عضو هیات علمی گروه مهندسی آب دانشکده‌ی کشاورزی دانشگاه تبریز نیز گفت: متاسفانه تاکنون همواره به جای حل مشکلات، دنبال مقصر بوده‌ایم و همیشه طبیعت را مقصر می‌دانیم و مدیریت ضعیف مصارف خود را گردن طبیعت انداخته‌ایم و هیچ وقت نپرسیده‌ایم که چرا باید ۹۰ درصد از آب تجدید پذیر ما مصرف شود.
